Economie, Werk & Inkomen

Inleiding

Overkoepelende visie en ambities
Binnen het programma Economie, Werk en Inkomen geven we uitvoering aan de ambities uit de beleidskaders, zoals opgenomen in de bijlage ‘Beleidskaders’. Zoals vastgesteld in de kadernota blijft uitgangspunt in ons beleid, dat iedereen de kans krijgt om mee te doen in onze gemeente.

Voor 2026 richten we ons op onderstaande ambities:

• We dragen bij aan een gezonde financiële basis voor inwoners;
• We zorgen ervoor dat iedereen kan participeren;
• We zorgen voor een vitale en duurzame economie;
• We zorgen voor lerende omgevingen.

Regulier werk
In 2026 blijven we ons inzetten voor de bestaanszekerheid van onze inwoners. We bieden ondersteuning aan mensen die (tijdelijk) niet in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Dit doen we door het verstrekken van uitkeringen en individuele toeslagen op basis van de geldende wet- en regelgeving. Daarnaast bieden we ondersteuning bij aanvullende inkomensregelingen en zetten we ons actief in voor het voorkomen en oplossen van schuldenproblematiek. Zo komen we in 2026 met een nieuw actieplan Minima en Schuldhulpverlening.

Onze aanpak blijft gericht op maatwerk. We zetten passende instrumenten in zoals saneringskredieten, budgetbeheer en budgetcoaching. Ook in 2026 blijven we investeren in preventie en nazorg, zodat inwoners duurzaam financieel stabiel kunnen blijven.

Voor inwoners met een bijstandsuitkering ligt de nadruk op activering en participatie. Samen met het WerkBedrijf Rijk van Nijmegen begeleiden we mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt richting werk. Is betaald werk (nog) niet haalbaar? Dan zoeken onze consulenten participatie samen met de inwoner naar andere vormen van maatschappelijke deelname. Bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, dagbesteding of een training. Dit is in lijn met het wetsvoorstel Participatiewet in Balans (beoogde inwerkingtreding 1 januari 2026). Daarbij wordt ‘sociale activering’ vervangen door ‘maatschappelijke participatie’. Hierbij gaat het om onbeloonde activiteiten die gericht zijn op deelname aan het maatschappelijke leven.  

In een tijd waarin het bijstandsbestand groeit en de druk op bestaanszekerheid toeneemt, blijven we alert en wendbaar. We zetten ons in voor een sociaal vangnet dat werkt en voor kansen die mensen vooruithelpen.

Daarnaast zijn we trots op onze gemeente als aantrekkelijke plek voor zowel inwoners als bezoekers. Met een gevarieerd aanbod aan winkels, musea en horeca dragen we bij aan levendige dorpskernen en een sterk voorzieningenniveau in alle dorpen. We ondersteunen initiatieven zoals de Bedrijven Investerings Zone (BIZ). Via het koopstroomonderzoek houden we zicht op ontwikkelingen in het lokale economische klimaat en sturen we waar mogelijk bij. We (blijven) investeren in een aantrekkelijke gemeente met voorzieningen van goede kwaliteit voor zowel inwoners als bezoekers. Ook onze bedrijventerreinen spelen een belangrijke rol in de lokale economie. We zetten in op duurzame, goed bereikbare en toekomstbestendige werklocaties die ruimte bieden aan innovatie. Tegelijkertijd stimuleren we samenwerking en netwerkvorming tussen ondernemers, zodat de organisatiegraad en gezamenlijke slagkracht verder kunnen groeien. Zo versterken we samen het economische fundament van onze gemeente.

Samenwerken  
Dit werk doen we niet alleen. We werken nauw samen met onze maatschappelijke partners, zoals Stichting Leergeld, Stichting Urgente Noden Gelderland-Zuid, Stichting Schuldhulpbuddy Berg en Dal, Humanitas, de Kledingbank, de Voedselbank en Stichting BWN. Dankzij deze samenwerking kunnen we inwoners op meerdere leefgebieden ondersteunen en bijdragen aan hun bestaanszekerheid.

We werken samen met externe partners zoals de Groene Metropoolregio, The Economic Board en Lifeport@ en de Stichting Toerisme en Recreatie Berg en Dal.

Ontwikkelingen en trends

Macrobudget BUIG
In 2026 blijft het Bundeling Uitkeringen Inkomensvoorzieningen Gemeenten-budget apart. Het wordt niet verplaatst en er wordt niet op gekort. Voor kleinere gemeenten met een inwoneraantal tot 40.000 is het verdeelmodel grotendeels gebaseerd is op historische uitgaven. Voor die gemeenten sluit de financiering steeds minder aan op actuele ontwikkelingen. Tegelijkertijd leidt de sluiting van regelingen als de Wajong en Wsw tot een grotere instroom in de bijstand. Daardoor neemt de druk op een al krapper wordend budget verder toe.

Aantal bijstandsgerechtigden
De komende periode vragen verschillende ontwikkelingen onze aandacht. Zo zien we sinds 2023 een toename van het aantal Participatiewet-uitkeringen. Deze trend heeft zich voortgezet in 2024 en in de eerste helft van 2025. De groei van het bijstandsbestand wordt mede veroorzaakt door een instroom van statushouders. En door instroom van inwoners met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt, die voorheen recht hadden op bijvoorbeeld de Wajong. De uitstroom naar werk blijft achter, terwijl de instroom toeneemt. Hierdoor groeit het totaal aantal inwoners dat afhankelijk is van een bijstandsuitkering. We merken dat inwoners steeds meer ondersteuning vragen. Dat komt ook doordat onder andere digitalisering veel vraagt van mensen, en niet iedereen kan dat allemaal behappen. Dit vraagt meer van onze consulenten en de medewerkers van het WerkBedrijf. Ook kost het meer tijd en middelen.  

Bovenstaande ontwikkeling onderstreept het belang van een krachtige en samenhangende aanpak. Daarbij zetten we in op activering, begeleiding naar werk en ondersteuning op maat. We blijven investeren in samenwerking met partners en in het versterken van de lokale economie. Daardoor kunnen meer inwoners duurzaam deelnemen aan de samenleving.  

Wetswijzigingen
De volgende twee wetten zijn in voorbereiding: wetsvoorstel Proactieve Dienstverlening en wetsvoorstel Handhaving Sociale Zekerheid. Het wetsvoorstel Proactieve Dienstverlening maakt het mogelijk dat overheidsorganisaties zoals UWV, SVB en gemeenten burgers actief benaderen over regelingen en voorzieningen waar zij mogelijk recht op hebben. Het doel is om bestaanszekerheid te vergroten en armoede te verminderen door mensen beter te informeren en te ondersteunen. Hiervoor wordt het delen van persoonsgegevens tussen instanties wettelijk geregeld.  

Het wetsvoorstel Handhaving Sociale Zekerheid introduceert een nieuw handhavingskader voor sociale zekerheidswetten. Hierbij ligt de nadruk op maatwerk, proportionaliteit en de menselijke maat. Het biedt uitvoeringsorganisaties meer ruimte om af te zien van boetes of terugvorderingen bij vergissingen of bijzondere omstandigheden. Ook wordt een schriftelijke waarschuwing zonder gevolgen mogelijk als alternatief voor sancties. De beoogde inwerkingtreding van beide wetten is 1 januari 2027, mits de parlementaire behandeling in 2025 of begin 2026 plaatsvindt.  

Economische zaken en toerisme en recreatie
De economische visie “hier wordt gewerkt’ uit 2017 is aan een update toe. In de begroting 2025 is al opgenomen dat we een uitvoeringsagenda Economie opstellen. Het budget hiervoor is gereserveerd. We bieden deze uitvoeringsagenda eind 2025/begin 2026 apart aan de raad aan. In 2026 starten we met de uitvoering hiervan.

Toerisme en recreatie
Wij voeren sinds de vaststelling (in 2017) van de Kadernota Toerisme Van Trots naar Topbestemming projecten uit die hierin benoemd zijn. Veel onderwerpen en projecten die hierin staan, zijn nog steeds actueel en relevant. Samen met verschillende interne en externe stakeholders evalueren we de nota en het uitvoeringsprogramma en stellen een nieuw uitvoeringsprogramma op voor de komende jaren. Hierin brengen we nieuwe accenten aan ten opzichte van de Kadernota uit 2017. We werken bijvoorbeeld al sinds 2018 aan onze duurzame toeristische bestemming (Green Destinations). We willen dit ook vastleggen in het nieuwe uitvoeringsprogramma. Daarnaast willen wij de kwalitatieve kant van toerisme en recreatie uitwerken in een uitvoeringsprogramma. De vraag: "hoe kan toerisme bijdragen aan de lokale leefbaarheid” is daarbij een belangrijk uitgangspunt. Dit zijn slechts 2 voorbeelden van onderwerpen waarvan wij menen dat deze een plek moeten krijgen in het nieuwe uitvoeringsprogramma; we bieden vanzelfsprekend ruimte voor ideeën van betrokken stakeholders.